قدرت شفابخش آیوردا : سفری به دنیای طب طبیعی

چندبار اسم آیوردا به گوشتان خورده است؟ به نظر شما چرا این علم باستانی این روز ها مورد توجه افراد زیادی در سرتاسر دنیا قرار گرفته؟ جذاب نیست که طب آیوردا یکی از قوی ترین طب ها در زمینه ی پیشگری از بسیاری از بیماری هاست ؟

بله شما دعوت شده اید به خواندن یکی از جذابترین و به روز ترین مقالات پس با من همراه باشید :)

آیوردا که به معنای “علم زندگی” است، یک نظام پزشکی سنتی و جامع است که درهند باستان ریشه دارد و بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت دارد. این دانش بر هماهنگی بدن، ذهن و روح تأکید می‌کند و به دنبال ایجاد توازن در نیروهای حیاتی (که به دوشاا شناخته می‌شوند) است.  هدف آن بر روی درمان و پیشگیری بیماری ها باتوجه به ویژگی های فردی افراد از طریق : ترکیب گیاهان دارویی، رژیم غذایی خاص، ورزش، و روش‌های پاکسازی مثل پانچاکارما (پنج درمان خاص) میباشد.

-بارژیم غذایی در طب آیوردا شروع میکنم و سپس به گیاهان دارویی، ورزش و پاکسازی میپردازم   :

رژیم آیورودیک بر اساس پنج عنصر طبیعت (آب، آتش، زمین، هوا و فضا) و تعامل آنها در بدن انسان شکل گرفته است. این عناصر در سه دوشا (Vata، Pitta، Kapha) متجلی می‌شوند که هر یک ویژگی‌های فیزیولوژیکی و روانی خاصی را در بدن کنترل می‌کنند و آیورودا بر این ایده استوار است که هر فرد دارای نیروهای حیاتی (دوشاها) است و همه چیز در جهان با یکدیگر مرتبط است. عدم تعادل در یک بخش از بدن یا زندگی می‌تواند بر بخش‌های دیگر تأثیر بگذارد. اگر این عدم تعادل اصلاح نشود، ممکن است منجر به بیماری و مشکلات جسمی شود. 

تعریف و ویژگی‌های دوشاها

1. واتا (Vata)

واتا به عنوان قوی‌ترین نیروی حیاتی در آیورودا شناخته می‌شود و مسئول بسیاری از عملکردهای اساسی بدن است، از جمله:

• تقسیم سلولی

• ذهن

• تنفس

• جریان خون

• عملکرد قلب

• دفع مواد زائد از روده

عواملی که واتا را به هم می‌زنند:

• خوردن سریع یا زودتر از زمان مناسب پس از غذا

• ترس، غم و اندوه

• خواب دیرهنگام

ویژگی‌های افراد با دوشای غالب واتا:

• شخصیت: باهوش، خلاق، پرانرژی، با تغییرات سریع خلق‌وخو

• فیزیکی: لاغر، با کاهش وزن سریع و معمولاً احساس سرما

پیامدهای عدم تعادل واتا:

• تحریک‌پذیری بیش از حد، اضطراب، فراموشی

• بیماری‌هایی مانند آسم، بیماری‌های قلبی، مشکلات پوستی و آرتریت روماتوئید

2. پیتا (Pitta)

پیتا مسئول گوارش، متابولیسم (هضم مواد غذایی) و هورمون‌های مرتبط با اشتها است.

عواملی که پیتا را به هم می‌زنند:

• مصرف غذاهای ترش یا تند

• قرار گرفتن زیاد در معرض آفتاب

• حذف وعده‌های غذایی

ویژگی‌های افراد با دوشای غالب پیتا:

• شخصیت: هدف‌گرا، رقابت‌جو، مطمئن به خود و رهبر طبیعی

• فیزیکی: بدنی متوسط و عضلانی، با گرمای زیاد در بدن

پیامدهای عدم تعادل پیتا:

• رقابت‌طلبی بیش از حد، تحریک‌پذیری، عصبانیت و تصمیم‌گیری‌های عجولانه

• بیماری‌هایی مانند بیماری کرون، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، سوء‌هاضمه و تب

3. کافا (Kapha)

کافا کنترل رشد عضلات، قدرت و پایداری بدن، وزن و سیستم ایمنی را بر عهده دارد.

عواملی که کافا را به هم می‌زنند:

• خوابیدن در طول روز

• مصرف بیش از حد غذاهای شیرین

• مصرف مواد غذایی یا نوشیدنی‌هایی با نمک یا آب زیاد

ویژگی‌های افراد با دوشای غالب کافا:

• شخصیت: علاقه‌مند به روتین، قابل اعتماد، آرام و صبور

• فیزیکی: بدنی پهن و قوی، با تمایل به افزایش وزن سریع

پیامدهای عدم تعادل کافا:

• خستگی سریع، بی‌میلی به شروع کارهای جدید، حسادت، لجاجت و افسردگی

• بیماری‌هایی مانند آسم، سرطان، دیابت، تهوع پس از غذا و چاقی

در ادامه مثال هایی از وعده های غذایی در طب آیوردا آورده شده:

*طراحی برنامه ی غذایی در آیورودا با شناسایی

1: نوع بدن (Prakriti)

2 : تشخیص دوشاهای غالب و ناهماهنگ

۱. مثال رژیم غذایی برای دوشا واتا (Vata)

صبحانه:

• فرنی با بادام و کشمش

ناهار:

• سوپ سبزیجات با روغن زیتون و برنج سفید

شام:

• خوراک مرغ پخته با سبزیجات بخارپز و برنج سفید

میان وعده:

• آووکادو و خرما

۲. مثال رژیم غذایی برای دوشا پیتا (Pitta)

صبحانه:

• پودر چیا با شیر نارگیل و توت‌فرنگی

ناهار:

• سالاد کاهو، خیار، هندوانه و پنیر فتا

شام:

• ماهی کبابی با سبزیجات بخارپز (مانند کلم بروکلی و هویج)

میان وعده:

• چای نعناع یا چای سبز با عسل

۳. مثال رژیم غذایی برای دوشا کافا (Kapha)

صبحانه:

• تخم‌مرغ با سبزیجات و آووکادو

ناهار:

• کفیر یا ماست کم‌چرب با سبزیجات پخته و مرغ

* پروبیوتیک‌های موجود در ماست به تنظیم فلور گوارشی کمک کرده و از احتباس آب و چربی در بدن جلوگیری می‌کنند.(مقاله ی پروبیوتیک ها را در سایت دکتر روستایی مشاهده کنید)

شام:

• سوپ عدس تند با سبزیجات

میان وعده:

• سیب و بادام

6 گیاه مهم با خواص درمانی در طب آیوردا :

۱. آشوگاندا (Withania somnifera)

• به‌عنوان “جینسینگ هندی” نیز شناخته می‌شود.

خواص درمانی : کاهش استرس، تقویت سیستم ایمنی، افزایش انرژی و بهبود عملکرد مغز.

* مطالعات نشان داده‌اند که آشوگاندا خاصیت ضد استرس (آداپتوژن) دارد و می‌تواند سطح کورتیزول (هورمون استرس) را کاهش دهد. همچنین، ترکیبات موجود در آشوگاندا مانند ویثانولیدها و ویتانیانین‌ها به تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد عصبی کمک می‌کنند.

۲. زردچوبه (Curcuma longa)

خواص درمانی : ضدالتهابی، آنتی‌اکسیدان قوی و ضدباکتریایی همچنین درمان مشکلات گوارشی، التهابات مفصلی و بهبود عملکرد کبد مفید است.

*کورکومین، ترکیب فعال موجود در هالیا، خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی قوی دارد. مطالعات علمی نشان داده‌اند که کورکومین می‌تواند از طریق مهار مسیرهای التهابی (مانند NF-kB) و کاهش تولید رادیکال‌های آزاد، به کاهش التهاب و محافظت از سلول‌ها کمک کند.

3.سنبل الطیب (Valeriana officinalis)

خواص درمانی : آرامبخش و درمان بی‌خوابی، ضداضطراب و ضد استرس . همچنین در تسکین دردهای عضلانی و مفصلی نیز استفاده می‌شود.

*تحقیقاتی نشان داده‌اند که سنبل الطیب می‌تواند باعث افزایش سطح GABA (یک انتقال‌دهنده عصبی آرامبخش) در مغز شود و به این ترتیب به کاهش اضطراب و بی‌خوابی کمک کند. همچنین، این گیاه خواص ضدالتهابی نیز دارد که می‌تواند به کاهش دردهای عضلانی و مفصلی کمک کند.

4. شاهدانه (Cannabis sativa)

خواص درمانی : درمان دردهای مزمن، مشکلات خواب، اضطراب، و بیماری‌های التهابی

* ترکیبات فعال موجود در شاهدانه، مانند تتراهیدروکانابینول (THC) و کانابیدیول (CBD)، خواص ضد درد، ضدالتهاب، و آرامبخش دارند. مطالعات علمی نشان داده‌اند که CBD می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب کمک کند، در حالی که THC نیز برای تسکین دردهای مزمن مفید است.

5. دارچین (Cinnamomum verum)

خواص درمانی: ضد التهاب، ضد میکروب و تنظیم‌کننده سطح قند خون استفاده می‌شود. همچنین به بهبود هضم کمک می‌کند.

* دارچین حاوی ترکیبات فعالی مانند کومارین‌ها و پروآنتوسیانیدین‌ها است که خواص ضد میکروبی و ضد التهابی دارند. همچنین، تحقیقات نشان داده‌اند که دارچین می‌تواند به بهبود حساسیت به انسولین کمک کند و سطح قند خون را در افراد دیابتی کاهش دهد.

6. زنجبیل (Zingiber officinale)

خواص درمانی: ضد التهاب، ضد درد و درمان مشکلات گوارشی و تهوع استفاده می‌شود.

* زنجبیل حاوی جینجرول و شوگائول است که خواص ضد التهابی و مسکن دارند. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که زنجبیل می‌تواند به کاهش دردهای مفصلی، بهبود هضم، و تسکین حالت تهوع کمک کند. همچنین، زنجبیل می‌تواند به کاهش التهاب در بیماری‌هایی مانند آرتریت کمک کند.

7. نعناع فلفلی (Mentha piperita)

خواص درمانی : درمان مشکلات گوارشی مانند سوء هاضمه، نفخ، و درد شکم . همچنین برای کاهش سردرد و استرس مفید است.

* نعناع فلفلی حاوی منتول است که خواص ضد درد، ضد اسپاسم، و آرامبخش دارد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که منتول می‌تواند به بهبود هضم کمک کند و به کاهش دردهای شکمی و التهاب‌های گوارشی بپردازد. همچنین، نعناع فلفلی می‌تواند به تسکین سردرد و رفع استرس کمک کند.

-ورزش های مناسب در طب آیوردا :

۱. یوگا

یوگا یک روش درمانی جامع است که تعادل بین ذهن، بدن و روح را برقرار می‌کند. آیورودا و یوگا هر دو بر اساس اصول مشابهی از جمله تعادل سه دوشا طراحی شده‌اند.

• یوگا باعث کاهش استرس (کاهش هورمون کورتیزول) می‌شود و به بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کند.

* تحقیقی در سال 2014 منتشر شده در Journal of Clinical Psychiatry نشان داد که یوگا به کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک می‌کند.

* مطالعه‌ای در American Journal of Hypertension نشان داد که تمرینات یوگا می‌تواند فشار خون را کاهش دهد.

۲. پیاده‌روی (Walking)

پیاده‌روی به‌عنوان یک فعالیت آرام‌بخش و کم‌فشار توصیه می‌شود که برای هر سه نوع دوشا مناسب است.

• پیاده‌روی منظم به بهبود عملکرد قلب و عروق و کنترل وزن کمک می‌کند. همچنین باعث کاهش التهاب‌های مزمن می‌شود.

• مقاله‌ای در British Journal of Sports Medicine نشان داد که پیاده‌روی روزانه خطر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.

• مطالعه‌ای در Obesity Reviews نشان داد که پیاده‌روی می‌تواند متابولیسم را تقویت کرده و از دیابت پیشگیری کند.

۳. تمرینات تنفسی (Pranayama)

تمرینات تنفسی به پاکسازی کانال‌های انرژی (Nadis) و بهبود جریان پرانا (انرژی حیاتی) کمک می‌کنند. این روش‌ها برای همه دوشاها مناسب‌اند، اما باید با توجه به شرایط فردی تنظیم شوند.

• تمرینات تنفسی می‌توانند سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال کرده، استرس را کاهش دهند و اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها را بهبود بخشند.

• مطالعه‌ای در Indian Journal of Physiology and Pharmacology نشان داد که Pranayama می‌تواند به کاهش اضطراب و بهبود توجه کمک کند.

۴. Tai Chi

حرکات آرام برای افرادی با دوشای Vata و Kapha توصیه می‌شود، زیرا به آرامش ذهن و کاهش خشکی بدن کمک می‌کند.

• این نوع ورزش‌ها تعادل را بهبود می‌بخشند و باعث افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش التهاب در بدن می‌شوند.

• مطالعه‌ای در Annals of Internal Medicine نشان داد که Tai Chi می‌تواند به بهبود تعادل و کاهش خطر افتادندر سالمندان کمک کند.

• تحقیقاتی در Arthritis Care & Research نشان داد که Tai Chi می‌تواند درد آرتریت را کاهش دهد.

۵. شنا

برای افراد با دوشای Pitta و Vata مفید است، زیرا خنک‌کننده و تسکین‌دهنده است. برای کاهش التهاب و خشکی بدن بسیار توصیه می‌شود.

• شنا باعث کاهش فشار روی مفاصل و افزایش ظرفیت هوازی می‌شود.

-پانچاکارما (پنج فرآیند پاکسازی):

• شامل درمان‌هایی مانند روغن‌درمانی (Snehana)، تعریق (Swedana)، استفراغ درمانی (Vamana) و روش‌های مختلف پاکسازی است که هدف آنها ایجاد تعادل و پاکسازی بدن از سموم است.

*این روش‌ها معمولاً برای برطرف کردن اختلالات دوشاها و بازگشت به حالت طبیعی بدن استفاده می‌شوند.

باتوجه به چندین مقاله ای که بررسی کردم طب آیوردا در در درمان بیماری های زیر نقش موثری دارد :

۱. آرتریت روماتوئید (RA)

• شواهد علمی: مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبات آیورودایی مانند پودر آشواگاندا و فرمولاسیون‌های گیاهی مانند Maharasnadhi Qwatha در کاهش التهاب و درد مفاصل بسیار موثرند. این ترکیبات با کاهش نشانگرهای التهابی مانند پروستاگلاندین‌ها، اثربخشی خود را نشان می‌دهند .

• مکانیسم عمل: گیاهانی مانند زنجبیل و زردچوبه با مهار مسیرهای التهابی، التهاب را کاهش می‌دهند.

۲. بیماری‌های تنفسی (مانند آسم)

• شواهد علمی: درمان‌هایی مانند “وامانا” (پاکسازی از طریق استفراغ درمانی) و فرمولاسیون‌هایی مانند Ikshvaku Ksheera Yoga در بهبود علائم آسم تاثیر مثبت دارند. بیماران بهبود عملکرد ریه و کاهش شدت بیماری را گزارش کرده‌ 

• مکانیسم عمل: این درمان‌ها با متعادل‌سازی “کافا دوشا” و تقویت مسیرهای تنفسی، سلامت دستگاه تنفسی را بهبود می‌بخشند.

۳. اختلالات متابولیک (مانند دیابت)

• شواهد علمی: ترکیباتی مانند تری‌فالا و گیاه Guduchi در کنترل قند خون و بهبود حساسیت به انسولین موثر بوده‌اند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که این درمان‌ها پروفایل گلیسمیک و چربی خون بیماران دیابتی را بهبود می‌بخشند .

• مکانیسم عمل: گیاهانی مانند شنبلیله افزایش ترشح انسولین و کاهش جذب گلوکز در روده، اثربخشی دارند.

۴.  بیماری‌های پوستی (مانند پسوریازیس)

• شواهد علمی: روش‌های پنجاکارما و گیاهانی مانند زردچوبه در کاهش التهاب و بهبود علائم پوستی موثر بوده‌اند .

• مکانیسم عمل: با سم‌زدایی بدن و تعدیل سیستم ایمنی .

۶. اختلالات گوارشی

• شواهد علمی: بیماری‌هایی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر و رفلاکس معده با اصلاحات غذایی آیورودا و استفاده از گیاهانی مانند تری‌فالا و ریشه شیرین‌بیان بهبود یافته‌اند. بیماران کاهش علائم و بهبود سلامت دستگاه گوارش را گزارش داده‌اند

• مکانیسم عمل : با بازسازی فلور روده

در آخر اینکه ممنون که برای سلامت روح و جسم خودتون ارزش قائلید. همیشه گفتم باز هم میگم که در این دنیا هیچ چیزی با ارزش تر از سلامتی نیست هیچ چیزی واقعا !

مواظب خودت باش !

-ونوس

آکادمی دکتر راس

گردآورنده : ونوس شایان

منابع : 

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3087360/

https://www.nccih.nih.gov/health/ayurvedic-medicine-in-depth

https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/ayurvedic-medicine

https://www.sciencedirect.com/journal/journal-of-ayurveda-and-integrative-medicine

https://www.researchgate.net/topic/Ayurveda/publications

https://www.frontiersin.org/journals/public-health/articles/10.3389/fpubh.2016.00057/full

https://www.hopkinsmedicine.org/health/wellness-and-prevention/ayurveda

https://www.healthline.com/nutrition/ayurvedic-herbs

https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/ayurvedic-medicine